IX Gij zult geen valse getuigenis spreken tegen uw naaste
Roddelen is van alle tijden. Het is noodzakelijk om informatie uit te wisselen, te leren begrijpen wat anderen doen en wat hen beweegt, het is de sociale lijm in gemeenschappen. De retorica is al bekend uit de Griekse tijden, waarin het een van de vormen in de filosofie is en waarin zelfs wedstrijden gehouden werden. Wie kon er met schone woorden én subtiele omschrijvingen een betoog houden waarbij de toehoorders in de ban raakten van het verhaal, en niet meer konden onderscheiden of er wel/niet waarheid gesproken werd. Sommige politici zijn daar nog steeds meester in. Zeker als er kritische vragen gesteld worden, die ze liever niet helder en eenduidig willen beantwoorden.
Sinds kort is er een felle discussie gaande of wokisme een nieuwe sektarische ideologie is of juist een pleidooi om meer bewust om te gaan met onze aanduidingen van medemensen. Het is boeiend om te zien hoe de geschiedenis steeds weer bijgesteld wordt, niet alleen door nieuwe onderzoeken maar ook door het opnieuw definiëren van betekenissen en taal. Wat in een bepaalde periode een gewone omschrijving is van iemand, kan opeens veranderen in een scheldwoord, waardoor de ander zich gekwetst of beledigd voelt.
Ik vind het een ingewikkelde leefregel en vraag mijn oude vriend om mij wegwijs te maken. Hij vertelt me dat de nadruk ligt op het voorschrift dat je mensen niet zwart mag maken. Ik vind het wel grappig, want je mag niet meer ‘zwarte mensen’ zeggen, maar mensen van kleur. Ik hoop toch echt dat alle verschillen tussen mensen kleurrijk blijven en levendig. Ik moet er niet aan denken dat we alles in tinten grijs moeten gaan denken. Ik blijf er over nadenken, want bij (valse) getuigenissen in rechtszaken is vaak gebleken dat de meeste mensen geen fotografisch geheugen hebben. Was iemand dan met opzet vals aan het spreken? Een valse getuigenis spreken kan toch gewoon ‘liegen’ betekenen? Je mag niet liegen tegen een ander, dus ook niet over oorlog, daders, geweldpleging, milieuverontreiniging. Je mag geen valse verhaaltjes ophangen om te verdoezelen dat er misdaden gepleegd worden tegen mens en leefomgeving.
Dan kom ik bij de vraag of we tegenwoordig nog wel weten wat ‘waarheid’ is? Zelfs de feiten in de wetenschap worden betwijfeld als dat beter uitkomt.
Misschien is waarheid een illusie, zoals de tekening op twee manieren waar kan zijn.
Gea Evenhuis