Het was prachtig weer, die 12e juni 2022. De kerk aan de Dijkstraat was goed bezet. Het leek wel een feestdag. Maar het was de laatste keer dat we in de Sint Helenakerk de eucharistie vierden. Het Vendeliersgilde Sint Helena deed het Allerheiligste uitgeleide en bracht nog een laatste saluut bij de brug. Het was het einde van een tijdperk: na ruim tweehonderd jaar hadden de katholieken in Aalten geen eigen kerk meer. Wat nu? Hoe verder?
De sluiting van de kerk kwam niet onverwacht. Vergrijzing en kerkverlating speelden al geruime tijd, het werd lastiger de organisatie overeind te houden. De Sint Helenaparochie van Aalten werd onderdeel van de H.H. Paulus-Ludgerparochie rond Groenlo en Lichtenvoorde. Activiteiten als de voorbereiding op doop, eerste communie, vormsel en huwelijk gebeurden niet meer in elke plaats. En toen kwam corona, waardoor het parochiële leven nog meer ontwricht werd. Van de zestien kerken van de parochie is de Sint Helena in Aalten niet de enige die gesloten werd.
De kerk moest leeg. Er werd gekeken wat hier kon blijven, wat bewaard moest blijven, en wat overbleef. Veel werd opgeslagen in Lichtenvoorde, met het oog op hergebruik elders, sommige stukken zijn nog te zien in het Helenahuis of worden in vieringen gebruikt. Het beeld van de patroonheilige werd hogerop herplaatst, pal naast de Oude Helenakerk. Toen de vrachtwagen met haar beeld de Kerkstraat doorreed, luidde de klok van de oude kerk. Welkom thuis! Onze Middeleeuwse voorouders hadden er vast een wonder in gezien. Een lastiger vraag was: waar gaan de mensen naar toe?
We blijven immers bij de parochie horen, en kunnen in Lichtenvoorde en Groenlo terecht voor alle vieringen. Dat gebeurt ook, al kost het tijd om daar gemeenschapsgevoel op te bouwen.
Tegelijk zijn we een onderdeel van de Aaltense samenleving. Kunnen we hier een eigen plek vinden om samen te komen en elkaar te ontmoeten en iets van onze katholieke gemeenschap te bewaren? Wat is er nog, en wat hebben we nodig, afgezien van een gebouw, om een gezonde en vitale gemeenschap te blijven?
Met het gebouw namen we immers ook afscheid van vrijwilligers: van het herenkoor, met zijn dirigent en organist, van collectanten, Schoon Schip en tuinman. Kosters en bloemengroep gingen in afgeslankte en gewijzigde samenstelling verder. De Beheercommissie bleef gelukkig zorgen voor de dagelijkse gang van zaken en voor de contacten met de parochie. Ook de dames van het secretariaat, de plaatselijke caritas, die gedeeltelijk samenwerkt in oecumenisch verband, en de bijbehorende bezoekgroep, die de 85-plussers bezoekt, bleven actief. De werkgroep Onderhoud-RK-Kerkhof heeft zijn werk weer opgepakt. Het parochieblad ‘De Verbinding’ wordt nog steeds bezorgd en schrijvers leveren er artikelen voor aan evenals voor de digitale nieuwsbrief. De quiltgroep en de koffieschenkers van de donderdagochtend gaan ook verder, de laatste groep nu samen met de groep van de PGA.
Met het oog op de vieringen zijn er gesprekken geweest van de Beheercommissie met de kerkenraad: we waren van harte welkom om in de Oude Helenakerk mee te vieren met onze protestante broeders en zusters. En wanneer er geen viering van de PGA gepland was, konden wij gebruikmaken van de kerk. Drie weken na de sluiting werden we op 3 juli in een feestelijke viering welkom geheten in de kerk, waar nog vele elementen herinneren aan haar oude roomse wortels. Op 14 augustus hadden we ‘onze’ eerste eigen viering met een zeer rooms karakter: we vierden de twee sterke vrouwen: Maria en Helena. Na lange tijd was er weer wierook te ruiken onder de gewelven, en klonk er, af en toe, gregoriaans. Bijzondere vieringen waren bijvoorbeeld de eerste mis van broeder Jan ter Maat en alternatieve Aswoensdagviering.
Met ingang van 2024 kunnen we als geloofsgemeenschap elke eerste zondag van de maand onze vieringen houden. Twee voorgangers verzorgen om beurten de vieringen, waarbij katholieken toch wel degelijk blijken te kunnen zingen. Het aantal kerkgangers is nu soms groter dan twee jaar geleden!
Het morgengebed op donderdagochtend kon zonder onderbreking doorgaan, alleen op de eerste donderdag van de maand maken we plaats voor een half uur stilte en bezinning. Een vrij vaste kern, uit beide kerken, is in die vieringen aanwezig. Het is een oecumenisch gebeuren geworden – net als het koffiedrinken na afloop in Elim, dat een schot in de roos blijkt te zijn.
Eind september werd met een korte gebedsdienst de ruimte onder de toren officieel in gebruik genomen als Stilteruimte. De icoon van Maria-van-altijddurende-bijstand kreeg er een plaatsje, samen met de godslamp. Wie wil kan een kaarsje opsteken of een voorbede opschrijven. Er wordt goed gebruik van gemaakt.
We zijn nu anderhalf jaar verder. De vieringen worden bezocht door een kleine, trouwe groep. We zijn blij met de ruimte, zowel wat gebouw als wat mogelijkheden betreft om samen te komen. De ontmoetingen met dorpsgenoten van een andere richting na afloop van deze vieringen, op zondag zowel als donderdag, worden zeer gewaardeerd. Dat we dat niet eerder hebben gedaan, wordt vaak gezegd, van beide kanten.
Het is echter maar een kleine groep. Het merendeel blijft buiten beeld, en het is ook lastig iedereen te bereiken. Niet iedereen ontvangt het parochieblad, en er zijn niet veel abonnees op de digitale nieuwsvoorziening. Via Aalten Vooruit lukt het meestal wel om vieringen breder bekend te maken, en ook Kerkvenster werkt goed mee, als we tenminste op tijd de kopij aanleveren.
Het secretariaat waar je elke morgen kon binnenlopen is nu nog maar één uur in de week open. Niet iedereen heeft de weg naar het nieuwe adres van de Zuiderkerk aan de Ludgerstraat gevonden, zodat de communicatie af en toe wat moeizaam verloopt.
De Beheercommissie spant zich erg in om, in overleg en in samenwerking met parochiebestuur en pastoraal team, te kijken wat zij de geloofsgemeenschap kan aanbieden om vitaal te blijven. Onlangs was er een excursie naar de H. Geistkirche in Emmerich, een bijzondere, moderne kerk. Er is meegewerkt aan vieringen voor de Oekraïense vluchtelingen, en er werden samen kniepertjes gebakken voor het Restauratiefonds. 
We zijn een gemeenschap die onderdeel is van een groter geheel. We mogen gebruikmaken van elkaars ervaringen om elkaar aan te vullen. Het is immers de éne God die wij belijden, één Schrift waaruit wij lezen, en één aarde die wij bewonen. Dat schept verplichtingen, maar ook een band. Laten we daar dankbaar voor zijn.
Emeritus pastor Jos Droste